Αλ. Αλεξανδράκης - "Συνοικία το όνειρο", 1961
Λογοκρισία στον κινηματογράφο – Στον ελληνικό κινηματογράφο
Στον 20ο αιώνα, ο κινηματογράφος αποτελούσε μια ακόμα μορφή έκφρασης και επικοινωνίας. Όπως υποστηρίζει ο δημοσιογράφος/κριτικός κινηματογράφου, Ronald Bergen, οι ταινίες δεν γίνονται για ένα συγκεκριμένο κοινό αλλά για να εκφραστεί ό ίδιος ο δημιουργός[1] – ή τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε να είναι.
Οι Γαλλικές ταινίες «Οι επισκέπτες της νύχτας», 1942, και η «Τα παιδιά του παραδείσου», 1945, χρησιμοποίησαν την αλληγορία ως μέσο για να αποφύγουν τη Γερμανική λογοκρισία.
Η Ιταλική κυβέρνηση απαγόρευσε το Νεορεαλισμό, θεωρώντας ότι μείωναν οι ταινίες αυτού του ύφους, το εθνικό της κύρος. Στη δε Ρωσία, ο Αϊζενστάιν έπεσε σε δυσμένεια και παροπλίστηκε παροδικά, έως το τελευταίο του έργο «Ιβάν ο Τρομερός» , με το οποίο μετέδιδε την αίσθηση της μεγαλειώδους ισχύος του Ρωσικού έθνους.
Στα πρώτα του χρόνια ο ελληνικός κινηματογράφος, αντιμετώπισε ένα σωρό από αντιπαραγωγικούς νόμους, που έκοψαν κυριολεκτικά τα πόδια στους πρώτους κινηματογραφιστές, αναγκαστικά αδράνησε ,π.χ. επί Παγκάλου η αστυνομία απαιτούσε να ελέγχει κάθε ταινία και χρειαζόταν άδειά της για το γύρισμα κάθε σκηνής σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, που λειτούργησε και μετά σαν αυστηρή λογοκρισία. [2]
Στην Ελλάδα της χούντας, με τις άγριες διώξεις , τα στρατόπεδα και τις φυλακές εξορίας, σκηνοθέτες και ηθοποιοί ταλαιπωρηθήκανε. Στην περίπτωση του «ο Θιάσος»[3] , 1975,ταυ Θεόδωρου Αγγελόπουλου, που αναφέρεται στην περίοδο μετά τον εμφύλιο, ο σκηνοθέτης υπέβαλε στη λογοκριτική επιτροπή μια άσχετη σύνοψη σεναρίου και συνέχισε τα γυρίσματα με απίθανα τεχνάσματα.[4]
Δεν είχε την ίδια τύχη και η ταινία «Κιέριον»[5] του Δήμου Θέου, η πρώτη ανοιχτά πολιτική ταινία του ελληνικού κινηματογράφου, που καμουφλαρισμένη ως φιλμ νουάρ, αποτελεί μια σύγχρονη μεταφορά της υπόθεσης Πόλκ. Η ταινία απαγορεύτηκε και προβλήθηκε μετά την πτώση της χούντας.
Έντονη ήταν και η αντίδραση για το έργο « Συνοικία το Όνειρο» (1961), σε σκηνοθεσία του Αλέκου Αλεξανδράκη, με την Αλίκη Γεωργούλη, την Αλέκα Παΐζη και τον Μάνο Κατράκη, σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη. Με σενάριο του ποιητή Τάσου Λειβαδίτη και του συγγραφέα Κώστα Κοτζιά, ο Αλεξανδράκης γυρίζει την ταινία με δική του ευθύνη, ενώ όλοι όσοι συνεργάζονται δανείζονται χρήματα για να βγουν τα έξοδα. Η ταινία δημιουργεί πολιτική θύελλα, αντιδράσεις από την τότε κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή , καθώς, σύμφωνα με τον υφυπουργό τύπου της ΕΡΕ Τριανταφυλλάκο ,δυσφημούσε την εικόνα της ευημερούσας Ελλάδας . Η πρώτη προβολή της ταινίας έγινε με επεισόδια, καθώς η αστυνομία αποπειράθηκε να εμποδίσει την είσοδο του κοινού στον κινηματογράφο και η παρακολούθηση της ουσιαστικά κατέληξε να είναι πράξη αντίστασης. [6]
Στα πλαίσια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 2006[7], και στην ομιλία «Αγγίζοντας το κοινό σας», στις 28.11.2006, ο Αλέξανδρος Σεφεριάδης, σκηνοθέτης της ταινίας « ‘Όλα για τίποτα» μίλησε για ένα νέο είδος λογοκρισίας στον ευρωπαϊκό κινηματογράφο: «Υπάρχουν θέματα, όπως ο εθνικισμός και η ομοφυλοφιλία, τα οποία δεν μπορούμε εύκολα να ακουμπήσουμε, καθώς θεωρούνται ταμπού. Πρόκειται για ένα είδος αυτολογοκρισίας».
Στην ίδια συζήτηση ο Γιώργος Σταμπουλόπουλος, σκηνοθέτης της ταινίας «Πανδώρα», υποστήριξε ότι η μεγαλύτερη λογοκρισία της εποχής είναι η διανομή: «Μπορείς να πεις ό,τι θέλεις με μια ταινία, αλλά το πιθανότερο είναι να μη την δει ποτέ το κοινό, αν δεν αρέσει στους διανομείς».
Η επανάσταση στο διαδίκτυο- blogs
η αντίδραση των bloggers σε περιορισμούς έκφρασης...
Με τη διάδοση του Ίντερνετ ήλθε και η νέα επανάσταση στον τομέα της πληροφόρησης. Εκεί ο καθένας μπορεί να αντλήσει εύκολα οποιαδήποτε πληροφορία, χωρίς κανένα περιορισμό, τουλάχιστον στις περισσότερες χώρες. Όλοι μας δυναμικά μπορούμε να είμαστε χρήστες του διαδικτύου εφόσον έχουμε το στοιχειώδη εξοπλισμό και στοιχειώδεις γνώσεις. Και πια τίθεται το θέμα δικαιώματος επιλογής των ενηλίκων, τα δεδομένα όμως αλλάζουν όταν πρόκειται για ανήλικους. Η οργάνωση « Άρθρο 19» , που δημιουργήθηκε στη Μ.Βρετανία και πήρε το όνομά της από το 19ο άρθρο της Παγκόσμιας Διακήρυξης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων , δρα παγκοσμίως και έχει στόχο την καταπολέμηση της λογοκρισίας , την προώθηση της ελευθερίας της έκφρασης και το δικαίωμα πρόσβασης ακόμα και στις κρατικές πληροφορίες, σε κάθε πολίτη κάθε χώρας.
Πρόσφατα υπήρξε μια αντίδραση από τον blog-οχώρο . O αγγλικός όρος blog προέρχεται από το weblog το οποίο έχει μεταφραστεί στα ελληνικά ως ιστολόγιο. Το weblog είναι επινόηση του Jorn Barger από τον Δεκέμβριο του 1997.[8] Το blog είναι ένα ηλεκτρονικό ημερολόγιο , όπου ο καθένας μπορεί να καταγράφει σκέψεις και απόψεις και είναι ανοικτό και προσβάσιμο σε όλους.
Στην Ελλάδα η περίπτωση του blogme.gr και η σύλληψη του Αντώνη Τσιπρόπουλου [9]-ιδιοκτήτη του blogme.gr- το 2006,πυροδότησε συζήτηση για τη λογοκρισία στα ιστολόγια, καθώς και έντονες αντιδράσεις από την ελληνική μπλογκόσφαιρα. O κ. Τσιπρόπουλος στο site, το οποίο διατηρούσε επώνυμα και χρησιμοποιώντας την τεχνική RSS, αυτόματα αναδημοσίευε κείμενα από ελληνικά blog, δημοσίευσε κείμενο που υπήρχε στο funel.blogspot.com, το οποίο σατίριζε τον κ. Λιακόπουλο. Ο κ. Λιακόπουλος κατέθεσε μήνυση κατά παντός υπευθύνου με αποτέλεσμα τη σύλληψη του «aggregator» κ. Τσιπρόπουλου.
Πιο πρόσφατα, το Φεβρουάριο του 2008, οι ελληνικές σε συνεργασία με τις αμερικανικές αρχές δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήματος σταμάτησαν τη λειτουργία του ενημερωτικού blog press-gr.blogspot.com. To συγκεκριμένο blog είχε δεχτεί δεκάδες μηνύσεις προς τους διαχειριστές του blog για κατηγορίες όπως δυσφημίσεις και προσβολές της προσωπικότητας προσώπων της δημόσιας ζωής.
Το ίδιο χρονικό διάστημα ξεκινούν ξανά συζητήσεις και προτάσεις για τη δημιουργία θεσμικού πλαισίου για το Διαδίκτυο στην Ελλάδα. Σε γενικές γραμμές παρόμοια περιστατικά [10] συνεχίζουν να συμβαίνουν με αποτέλεσμα το ζήτημα λογοκρισία στα blog να έρχεται όλο και πιο συχνά στο προσκήνιο. Σαν απάντηση οι Έλληνες bloggers δημιούργησαν και δημοσίευσαν ένα κώδικα δεοντολογίας, το «μανιφέστο των blogs» [11]
Σε πολλές περιπτώσεις θα λέγαμε ότι πρόκειται για δημοσιογραφία πολιτών, πολιτικό σχολιασμό ή διακίνηση πληροφοριών ανεξάρτητες
με όσα κατά καιρούς προβάλλουν τα ΜΜΕ. Αυτοί που γράφουν δεν υπόκεινται σε κανένα έλεγχο , π.χ. ΕΣΡ, και κυρίως,οι περισσότεροι δεν είναι επαγγελματίες δημοσιογράφοι. Όσοι γράφουν έχουν συνήθως ελεύθερη την καταγραφή σχολίων κι άλλοι επιτρεπτή μόνο κατόπιν εγκρίσεως. Έτσι , το τι καταγράφει και δημοσιεύει ο καθένας είναι στην κρίση του , όπως και στην κρίση εκείνου που την/τον διαβάζει και αφήνει σχόλια. Τηρούνται λοιπόν οι βασικοί κανόνες που θέτει ο κάθε ιστοχώρος που φιλοξενεί το ιστολόγιο (blog)
——–
Οι διαφυγές του Μπόρχες
« Ξέρω ότι όλοι τους αντιτίθενται στην ιδέα της λογοκρισίας στα λογοτεχνικά έργα. Όσο για μένα πιστεύω ότι η λογοκρισία μπορεί να δικαιολογηθεί, υπό τον όρο να ασκείται έντιμα και να μη χρησιμεύει για να σκεπάζει καψόνια προσωπικά, φυλετικά ή πολιτικά.»[12]
[12] Αναστάσης Βιστωνίτης, Λογοτεχνική θεματολογία, ΒΗΜΑ, 9.8.1998
sliatou 